Δημοσκοπήσεις πέρα από την πρόθεση ψήφου – Ανοικτή συζήτηση
Τετάρτη 9 Σεπτεμβρίου 2015
Συνδιοργάνωση qed και free thinking zone
Τι προκύπτει για τις δημοσκοπήσεις, την πολιτική και για την κοινωνία όταν για δύο ώρες κάθονται γύρω από ένα τραπέζι οι Χριστόφορος Βερναρδάκης (Επίκουρος Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης ΑΠΘ), ο Νίκος Καραχάλιος (Πρόεδρος Forum 2020), ο Γιώργος Μαυρογένης (Πολιτικός Επιστήμονας, Διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών), o Αναστάσιος-Ιωάννης Μεταξάς (Τακτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Διεπιστημονικής Ακαδημίας, Ομ. Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης), η Χριστίνα Μπαντούνα ( Ειδικός Σύμβουλος Έρευνας-Στρατηγικής), ο Γιάννης Τσίρμπας (Λέκτρορας τμήματος Πολιτικής Επιστήμης & Δημόσιας Διοίκησης Πανεπιστημίου Αθηνών) και συζητάνε επ’ αφορμή δημοσκοπικών στοιχείων από το Παρατηρητήριο Κοινωνικοπολιτικών Τάσεων της qed «Ελλάδα 2.0», αποδεχόμενοι το δημιουργικό εμπόδιο να μην ανταλλάξουν ούτε κεραία για την πρόθεση ψήφου.
Οι τίτλοι της συζήτησης:
1.Η έννοια του χρόνου αλλάζει.
2.Η ανάγκη της επανεπίσκεψης της θεωρίας (vs εμπειρισμού) και της στρατηγικής (vs τακτικής) μεγαλώνει.
3.Η αντιπαλότητα προσώπων και δομών, προσώπων και θεμάτων, προσώπων και θεσμών πληγώνει.
4.Η σχέση της Ελλάδας με την Ευρώπη δημιουργεί αμηχανία.
5.Ο συσχετισμός συναισθήματος και ορθολογισμού είναι περισσότερο επίκαιρος από ποτέ.
Οι υπότιτλοι:
Ο χρόνος
Τα πολιτικά γεγονότα είναι ιδιαιτέρως πυκνά. Κατά συνέπεια και οι αξιολογικές τοποθετήσεις των πολιτών στις δημοσκοπήσεις παρουσιάζουν έντονες διακυμάνσεις και μάλιστα ημερήσιες. Σε αυτό το σκηνικό η δημοσκοπική έρευνα υποχρεώνεται σε ημερήσιες δειγματοληψίες και στην στοιχειοθέτηση τάσεων μέσα από την ερμηνευτική προσέγγιση του χρόνου.
Ο χρόνος αντίδρασης ψηφοφόρων πολιτικών κομμάτων με μακροχρόνια ένταξη σε αυτά είναι εντελώς διαφορετικός από τους χρόνους αντίδρασης των οπαδών κινηματικών δομών που απαιτούν τη δικαίωσή τους στο «εδώ και τώρα». Το μείγμα των σημερινών ψηφοφόρων απαρτίζεται από:
– παραδοσιακούς ψηφοφόρους πολιτικών κομμάτων (αυτό ξέρω, αυτό εμπιστεύομαι), [ΝΔ, ΠΑΣΟΚ]
-τακτικούς ψηφοφόρους με βασικό άξονα ψήφου την τιμωρητική/συναισθηματική ψήφο, [αντιμνημονιακή ψήφος]
-τακτικούς ψηφοφόρους με βασικό άξονα ψήφου την ορθολογική ψήφο [ΠΟΤΑΜΙ, ΝΔ (ΠΑΣΟΚ)]
-υψηλής ενέργειας ψηφοφόρους που
-είτε βιάζονται να δικαιωθούν για την κινηματική τους ένταξη, [ΣΥΡΙΖΑ]
-είτε είναι παγωμένοι από τη διάψευση που αισθάνονται από το κόμμα τους το οποίο παρότι κινηματικής προέλευσης προσπαθεί να ανταποκριθεί στα δεινά της διαχείρισης της εξουσίας. [ΣΥΡΙΖΑ]
Οι τρέχουσες εκλογές φαίνεται ότι θα κριθούν από τον τρόπο με τον οποίο οι αποσυσπειρωμένοι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ θα διαχειριστούν την διάψευσή τους μέσα στο στενό χρονικό ορίζοντα.
Θεωρία και στρατηγική
Τα θεωρητικά υποδείγματα που χρησιμοποιούσαμε στο παρελθόν για την μελέτη και την ερμηνεία της εκλογικής συμπεριφοράς δεν φαίνεται να λειτουργούν. Ζητούν απεγνωσμένα επικαιροποίηση. Η κομματική ταύτιση, η ιδεολογική ψήφος, η θεματική, η οικονομική ψήφος δεν αρκούν για να κατανοήσουμε την εκλογική συμπεριφορά του κινητικού και υπο διαμόρφωση σημερινού ψηφοφόρου. Η διεπιστημονική προσέγγιση και η συνέργεια άλλων ανθρωπιστικών επιστημών πχ ψυχολογία/ψυχανάλυση σίγουρα έχουν να συνεισφέρουν στο σχεδιασμό του νέου θεωρητικού υποδείγματος.
Το καθρέφτισμα της ανάγκης για επιστροφή στη θεωρία που η πολιτική επιστήμη και οι δημοσκόποι διατυπώνουν, στο γίγνεσθαι των πολιτικών κομμάτων, διατυπώνεται ως ανάγκη για περισσότερη στρατηγική.
Πρόσωπα και δομές
Η ελληνική κοινωνία παρότι υποφέρει από δομές και έλλειψη σεβασμού στους θεσμούς, πεισματικά αρνείται μακροπρόθεσμες στρατηγικές λύσεις που εστιάζουν στο «θέμα» και όχι στα πρόσωπα. Όσο περισσότερο έχει ανάγκη για δομική αναδιάρθρωση, τόσο περισσότερο στρέφεται στη σωτηρία που τα πρόσωπα ως Μεσσίες μπορούν να της προσφέρουν. Παρότι το ένα τρίτο της ελληνικής κοινωνίας επιθυμεί έξοδο από το ευρώ, τα πολιτικά κόμματα που εκπροσωπούν με σαφήνεια τον ευρωσκεπτικισμό δυσκολεύονται να φιλοξενήσουν τους ευρωσκεπτικιστές γιατί δεν διαθέτουν το κατάλληλο πρόσωπο –διαμεσολαβητή, τον πατερούλη, τον Μεσσία, τον Δαυίδ τους…
Ελλάδα και Ευρώπη
Το συμβόλαιο του Έλληνα πολίτη με την Ευρώπη στο παρελθόν οργανώθηκε γύρω από τρεις βασικές διαστάσεις:
-την οικονομική ανάπτυξη και την καταναλωτική της δικαίωση
-την καταπολέμηση της ανεργίας
-το αίσθημα της εθνικής ασφάλειας.
Οι δύο πρώτες διαστάσεις του συμβολαίου έχουν κατάφορα καταστρατηγηθεί από τα μνημόνια. Ως αναμενόμενο, διατυπώνεται αίτημα:
-αφενός νηφάλιας συζήτησης γύρω από το τι θα σήμαινε «περισσότερη Ευρώπη» (φεντεραλισμός) και τι θα σήμαινε «λιγότερη Ευρώπη» (ναι στην Ευρώπη, όχι στο ευρώ)
-και αφετέρου, αίτημα συσχετισμού όχι μόνο με την οικονομική και οργανωτική πλευρά της Ευρώπης (ορθολογισμός) αλλά και με το ιδεολογικό/αξιακό της αποτύπωμα (Ευρώπη των λαών, της αλληλεγγύης, της συνέργειας και της συνεργασίας, η Ευρώπη που μας συνδέει συναισθηματικά).
Συναίσθημα και ορθολογισμός
Το συναίσθημα και ο ορθολογισμός λειτουργούν ως δύο βασικές αντιπαλότητες με τις οποίες η Ελληνική κοινωνία προσπαθεί να οργανώσει τη στάση της απέναντι στην Ευρώπη, τα πολιτικά κόμματα, τη ψήφο της και την ταυτότητά της.
Σε μια διπολική λογική θα μπορούσε να πει κανείς:
-είτε ότι η κοινωνία ενηλικιώνεται (εντάσσει τον ορθολογισμό στις επιλογές της, πχ κυβερνησιμότητα αν μεταφράσουμε τον ορθολογισμό σε κριτήρια ψήφου)
-είτε ότι απαιτεί περισσότερη συμμετοχή συναισθηματικών κριτηρίων (όπως δικαιοσύνη, τιμωρία, κοινωνική αλληλεγγύη, ανθρωπιστική κρίση).
Σε μια λογική περισσότερο συνδυαστική αντίστοιχα, θα μπορούσε κανείς να πει πως η κοινωνία διαπραγματεύεται το συσχετισμό με τα πολιτικά κόμματα μέσω της «δοσολογίας» συναισθήματος / λογικής που κάθε πολιτικό κόμμα εντάσσει στον υποσχετικό του λόγο.